Allahı (c. c.) Niyə Görə bilmirik?
DEYİLİR
Kİ: "Biz Allahı görmürük amma maddəni görürük və tuturuq. Görünməyən
Allah, necə olur da mövcud maddəyə təsir edər, ona rota verər, onu
tənzimləyər? Bu mümkünmü?"
Bir padşah, sahibi olduğu ölkəsinə
hökm etmək üçün qa¬nunlar hazırlayar və xalqın itaətini məcburedici
tədbirlər alar. Məmləkətin nizamı və dincliyi üçün lazımlı qanunlar
qoyulduqdan və asayiş təmin edildikdən sonra, rota çəkilmiş deməkdir.
İşdə
bu kainatı yaradan Rəbbimiz də, qoyduğu ümumi və möhtəşəm qanunlarla
aləmin nizamını təmin etmişdir. Bu nizama ən kiçik atomdan, milyonlarla
ulduzu tapılan qalaktikalara qədər hər yaradılan şey tabedir.
Hər şeyin haqqı və hüququ müəyyəndir. Hər şey emirber nəfər kimi, o möhtəşəm sistem içində hərəkət edər.
Kainatın
başlanğıcında qoyulan bu nizam, eyni ehtişam və ahəng içində davam
etməkdədir. Əgər bir zərrə, özünə verilən rotadan çıxsa, kainat
çalxalanar və qiyaməti qoparar.
Kainata, təfəkkür ilə baxan ağıl sahibləri, hər işin içində Sultan-ı Kainatın qüdrət əlini görəcək.
Bəli bir şeyin varlığını bilmək ayrı, mahiyyətini bilmək ayrıdır.
Kainatın içində çox ünsürlər vardır ki, ağılımızla onların varlıqlarını bildiyimiz halda, mahiyyətlərini bilməyirik.
Məsələn
ruh, ağıl, xəyal, cazibə qanunu, elektrik, şəfqət, his kimi bir çox
şeyin varlığını bildiyimiz halda mahiyyətlərini bilməməkdəyik.
"Əsər
ustasını idrak edə bilməz" qaidəsin tərəfindən, bizim ağılımız da onu
yaradan Şəxsin mahiyyətini, həqiqətini anlaya bilməz.
Çünki ağıl, Xaliqin məxluqudur. Hər məxluq kimi ağılın da bir sərhədi vardır.
Məhdud gücü olan bir məxluq Cənab-ı Haqqın kudsi mahiyyətini idrak edə
bilməz, anlaya bilməz. Hər müqayisəsində və təxminində səhv edər, səhvə
sapar.
Cənab-ı Haqqın sifətləri sonsuzdur, mütləqdir, əzəli və əbədidir.
Ağıl
isə məhduddur, qeydlidir, müəyyən köçürmə tutumu vardır. Bunun üçündür
ki, məhdud olan sərhədsiz olanı, mahdut olan sonsuz olanı, başlanğıcı
olan sonu olmayanı, əzəli və əbədi olanı qavraya bilməz, anlaya bilməz
və bilə bilməz.
Cənab-ı Haqqın misli, bənzəri, zidd idi olmadığı üçün, ağıl ona çata bilməz, onu təxmin edə bilməz. Çünki
Allah-u Təala kainat cinsindən deyil ki, biz Onu kainatın içindəkilərlə müqayisə edək.
Onun
üçün mahiyyəti, bizim idrak edəcəyimiz və təxmin edəcəyimiz heç bir
mahiyyətə bənzəməz. Bizlər təxmin və şərhlərimizi, bildiklərimizlə,
duy/eşitdiklərimizlə və təxəyyülümüzlə edərik.
Bu baxımdan, məxluq
yəni yaradılmış olan öz qabiliyyətimizlə, yaradıcı olan Cənab-ı Haqqın
mahiyyətini, nə vəziyyətdə olduğunu biz bilməyik.
Yenə görünmə
məsələsinə gəlincə, bilindiyi kimi varlıq aləmi, beş duyğu ilə
bilinəndən ibarət deyil. İnsan, gözləriylə maddi və cismani varlıqları
görər. Dili dadları, qulağı da səsləri hiss edər.
Görmədiyimə inanmam demək, axam vəzifəsini gözə yükləməkdədir.
Çünki
görünməmək olmamağa dəlil ola bilməz. Bu aləmdə görə biləcəyimiz bir
qisim xüsusları, gözlə görmədiyimizdən ötəri inkar edə bilmərik.
Bunun üçün beş duyğunuğun vəzifələrini öz sahələrində istifadə etmək lazımdır.
